Η Μαργαρίτα που διαβάζει Αλφαβήτα...

Εκτός από βιβλίο - αναγνωστικό της Γλώσσας και το Τετράδιο εργασιών, το μάθημα των Ελληνικών συνοδεύεται στην Πρώτη Δημοτικού και από το Ανθολόγιο όπως επίσης και από το Λεξικό.

Το Ανθολόγιο είναι ένα βιβλίο που περιέχει λογοτεχνικά κείμενα κατάλληλα για τα παιδιά αυτής της ηλικίας και που θα τα συνοδεύσει και την επόμενη σχολική χρονιά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα άλλα Ανθολόγια του Δημοτικού, κι αυτά αλλάζουν κάθε δυο τάξεις.

Συνήθως τα Ανθολόγια παραμένουν στη βιβλιοθήκη της τάξης. Δεν πηγαινοέρχονται στο σπίτι για να μη βαραίνει η τσάντα του μαθητή. Εξάλλου η χρήση τους επαφίεται στο δάσκαλο, πότε και ποιο απόσπασμα θα διδαχτεί - συνήθως σύμφωνα με τις προτάσεις του βιβλίου του δασκάλου αλλά και ανάλογα με ιδιαίτερα γεγονότα, ύλη άλλων μαθημάτων κλπ.

Την περίοδο λοιπόν αυτή που διδασκόμαστε το πρώτο κεφάλαιο της Γλώσσας και τα παιδιά είναι καινούργια στο σχολικό περιβάλλον του Δημοτικού, προτείνονται από το Ανθολόγιο τα εξής:

1. Η πρώτη μέρα στο σχολείο - κείμενο που  το έχουμε ήδη διαβάσει

2. Η Μαργαρίτα - που θα τη διαβάσουμε τις επόμενες μέρες.

Η Μαργαρίτα είναι ένα κοριτσάκι που ακόμη δεν ξέρει να διαβάσει, όπως δηλαδή και τα Πρωτάκια. Την πιάνει λοιπόν το πείσμα της και βάζει τα κλάματα και χτυπά το πόδι. Η μικρούλα η μικρή Μαργαρίτα που δεν μπορεί να διαβάσει άλφα βήτα. Έτσι τουλάχιστον λέγει ο ποιητής, ο Μιχάλης Στασινόπουλος.

Μόνο που δεν είναι όλα τα Πρωτάκια ... Μαργαρίτες. Και υπάρχουν και αυτά που όχι μόνο αναγνωρίζουν γράμματα αλλά διαβάζουν φαρσί!

Πώς και από πού έμαθαν ανάγνωση; Σαφώς το νέο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου κάνει αρκετή δουλειά στον τομέα αυτό. Ίσως λοιπόν να ευθύνεται το νηπιαγωγείο. Και λέω "ευθύνεται" γιατί δεν είναι και το καλύτερο πράγμα στον κόσμο ένα Πρωτάκι να ξέρει  "τέλεια" ανάγνωση πριν πατήσει το ποδαράκι του στο δημοτικό. Θα ήταν ίσως καλό μόνο αν στη χώρα μας υπήρχε η πρόβλεψη να παρακολουθήσει ένα διαφοροποιημένο πρόγραμμα φοίτησης, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες και τα παιδιά "πηδούν" τάξεις ανάλογα με το επίπεδο γνώσεων που έχει το καθένα.

Στην Ελλάδα όμως το παιδί υποχρεώνεται να φοιτήσει στην Πρώτη μαζί με όλα τα άλλα παιδιά που δεν ξέρουν να διαβάζουν και μερικά αντιμετωπίζουν ίσως και μαθησιακές δυσκολίες.

Ελάτε λοιπόν στη θέση του παιδιού που θα αναγκαστεί για αρκετό διάστημα να παρακολουθεί τον αργό ρυθμό των άλλων. Πόσο ευχάριστο θα του είναι κάτι τέτοιο. Και ποιες διεξόδους θα επιλέξει ως παιδί. Και θα βαρεθεί και θα κάνει αταξίες για να περάσει πιο δημιουργικά η ώρα και αρνητικά συναισθήματα θα αποκομίσει.

Βεβαίως ο δάσκαλος θα προσπαθήσει να απασχολήσει και το παιδί αυτό με εργασίες ανάλογες του επιπέδου του. Όμως είναι τόσο βαρύ έργο η διδασκαλία της Πρώτης Ανάγνωσης που δε θα μπορέσει να του διαθέσει παρά ελάχιστο χρόνο. Διότι σίγουρα προέχει να μάθουν ανάγνωση και εκείνοι που δεν ξέρουν. Που δεν πήγαν σε ένα τόσο προχωρημένο νηπιαγωγείο ή που δε δέχτηκαν πρόσθετη βοήθεια στο σπίτι. Γιατί κακά τα ψέματα, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι το νηπιαγωγείο που κάνει ξεφτέρια τα νήπια στην ανάγνωση αλλά κάποιος ενήλικος στο οικογενειακό περιβάλλον που αναλαμβάνει χρέη δασκάλου. Συνήθης δικαιολογία πως το ίδιο το παιδί ήθελε να μάθει. Και πίεζε τους μεγάλους να του πουν και έβαζε και τα κλάματα και χτύπαγε ίσως ίσως και το πόδι - σαν τη μικρή Μαργαρίτα!

Τα έχουν αυτά τα ξεσπάσματα τα παιδιά. Και έχουν το δικό τους τρόπο να γίνεται αυτό που θέλουν. Κι εδώ θα συστήσω ανεπιφύλακτα ένα υπέροχο βιβλίο για την ανάλυση της συμπεριφοράς των μικρών σκανταλιάρηδων, "Το παιδί μια νέα αντιμετώπιση" του Ρ. Ντράικωρς. Όπως λοιπόν γράφει ο σπουδαίος αυτός παιδαγωγός τα παιδιά χρειάζονται όρια. Και όχι να υποχωρούμε στα καπρίτσια τους. Όχι τουλάχιστον σε θέματα που η λογική επιβάλει και υπάρχει λόγος.

Και στο θέμα της ανάγνωσης, της πρώτης ανάγνωσης, υπάρχει λόγος σοβαρός.  Γιατί η διδασκαλία της είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής διδασκαλίας της Γλώσσας και αυτό σημαίνει πως δεν είναι καθόλου εύκολο να αποσπάσεις ένα παιδί από το μάθημα και να του αναθέσεις άλλες εργασίες όση ώρα οι άλλοι παιδεύονται να μάθουν το πα πα πα. Ταυτόχρονα ο δάσκαλος θα διδάξει την πρώτη γραφή, θα αναπτύξει τον προφορικό λόγο, θα βελτιώσει το λεξιλόγιο και πολλά άλλα.

Το κακό μάλιστα είναι πως συνήθως τα παιδιά που έρχονται στο δημοτικό ξέροντας ήδη ανάγνωση, δεν ξέρουν πολλά άλλα που θα έπρεπε να ξέρουν. Τι θα έπρεπε να ξέρει μπορείτε αναλυτικά να διαβάσετε εδώ:

http://prwtakia.blogspot.gr/2012/10/blog-post_4086.html

Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται και τα εξής:

Τι αναμένει η δασκάλα της Α' τάξης από τα «πρωτάκια» της:

• Να πειθαρχούν σε βασικούς κανόνες συμπεριφοράς μέσα και έξω από την τάξη.
• Να κοινωνικοποιούνται χωρίς δυσκολίες με τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους.
• Να ακολουθούν προφορικές οδηγίες ενός ή δύο σκελών.
• Να εκφράζονται χρησιμοποιώντας ολοκληρωμένες προτάσεις.
• Να μπορούν να αιτιολογήσουν την άποψή τους
• Να μπορούν να αναλύουν φωνολογικά μια λέξη (π.χ. από ποια φωνή ξεκινά, με ποια φωνή τελειώνει, αν μέσα της έχει μια συγκεκριμένη φωνή, κλπ)
• Να αναγνωρίζουν το όνομά τους γραμμένο κάπου.
• Να μετρούν μέχρι το δέκα.
• Να σειροθετούν και να συγκρίνουν τους αριθμούς 0-10.
• Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα βασικά σχήματα (κύκλος, τετράγωνο, ορθογώνιο, τρίγωνο).
• Να κατανοούν και να χρησιμοποιούν σε περιγραφές και συγκρίσεις αντικειμένων τις προμαθηματικές έννοιες (πλατύ-στενό, μακρύ-κοντό, ψηλό-χαμηλό, κλπ).
• Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα χρώματα.
• Να κρατούν με λειτουργική λαβή το μολύβι.
• Να χρωματίζουν, χωρίς να βγαίνουν έξω από τις γραμμές του περιγράμματος.
• Να κάθονται σωστά στην καρέκλα.

Όταν όμως ένα παιδί βιάζεται να μάθει πράγματα που δεν είναι της ηλικίας του, είναι φυσικό επόμενο να μένει πίσω σε άλλους τομείς. Εκτός πια και είναι παιδί - θαύμα, μα τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες. 

Έτσι αυτό που συμβαίνει με την άφιξη στο δημοτικό είναι να ξέρει το παιδί αυτά που δεν πρέπει και να αγνοεί όσα θα έπρεπε να ξέρει. Να μην μπορεί να συγκεντρωθεί ούτε για λίγο στο μάθημα, να μην πειθαρχεί γενικότερα σε κανόνες, να μην κρατά το μολύβι του σωστά, να μην ξέρει καν να το ξύσει, να κάθεται σταυροπόδι στην καρέκλα, να μην μπορεί να αναπτύξει σχέσεις με τους συμμαθητές του και πολλά άλλα. 

Βεβαίως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Παιδιά που ξέρουν και ανάγνωση και όλα τα άλλα που αναμένει το δημοτικό από το νηπιαγωγείο να διδάξει στα παιδιά. Αλλά δε μιλάμε για εξαιρέσεις μα για τα συνηθισμένα παιδιά. Και που συνήθως έμαθαν ανάγνωση γιατί κάποιος μεγαλύτερος ήταν φορτωμένος με άγχος μπας και δε μάθει το παιδί στο δημοτικό να διαβάζει και άρχισαν την προετοιμασία νωρίτερα.  Άγχος που δε θα σταματήσει με την άφιξη του παιδιού στην Πρώτη, συνήθως και εκεί εξακολουθεί η πίεση να μάθει πράγματα που δεν είναι της ηλικίας του.

Μόνο που ένα παιδάκι στην περίπτωση αυτή αντί να πάει καλά στο δημοτικό αρχίζει να εμφανίζει προβλήματα. Αναφέραμε και πιο πάνω τις συνηθισμένες διεξόδους. Και αυτό μεγαλώνει ακόμη περισσότερο το άγχος και στο ίδιο και στους γύρω του.

Τι πρέπει να γίνει; Πέρα από το ότι δεν έπρεπε να έχει μάθει την ανάγνωση φαρσί; Και που δε διορθώνεται πια;

Να επιστρατεύσουμε την υπομονή μας και την επιμονή μας για να βοηθήσουμε το παιδί να ξαναβρεί την ισορροπία του και κυρίως να αναπληρώσει εκείνα που δεν πρόκαμε να μάθει όντας στο νηπιαγωγείο.

Παράλληλα, σε συνεργασία με το δάσκαλο της τάξης, δίνουμε την ευκαιρία στο παιδί να αξιοποιήσει τις γνώσεις του στην ανάγνωση. Με διάβασμα στο σπίτι μικρών παραμυθιών, άσκηση στον προφορικό λόγο και στο γράψιμο κλπ. Φροντίζουμε ταυτόχρονα να εμπλουτίσουμε το λεξιλόγιό του και τα εκφραστικά του μέσα. Και γενικότερα τις γνώσεις του σε τομείς που κινούν το ενδιαφέρον του. (πχ μυθολογία, περιβάλλον, μουσική, αστρονομία, κλπ)

Ένας χρήσιμος μπούσουλας για την εργασία στο σπίτι είναι και το Ανθολόγιο που αναφέρθηκε στην αρχή. Δίνει πολλές ιδέες για επεξεργασία των κειμένων και που μπορεί ο γονιός να τις εφαρμόσει και σε άλλα κείμενα. Επίσης περιέχει κατάλογο με βιβλία λογοτεχνικά κατάλληλα για την Πρώτη Δημοτικού.

http://www.pi-schools.gr/books/dimotiko/  (βρείτε το Ανθολόγιο Α και Β δημοτικού στον κατάλογο)

Πάντα όμως κρατώντας επικοινωνία με το δάσκαλο,  γιατί το κάθε παιδί είναι διαφορετική περίπτωση και άρα οι γενικοί κανόνες ελάχιστα βοηθούν αν δεν προσαρμοστούν στην περίπτωσή του.

Ένα χρήσιμο άρθρο μπορείτε επίσης να διαβάσετε εδώ:

http://www.rhodes.aegean.gr/tepaes/anamorfosi/giannik/article07.htm

Αφορά την ανάγνωση στο νηπιαγωγείο. Και μπορεί να βοηθήσει κάποιον να καταλάβει πόσα άλλα θα έπρεπε να έχουν γίνει παράλληλα με τη μηχανική συνήθως διδασκαλία ανάγνωσης στο σπίτι σε παιδάκια που δεν έχουν ακόμη πάει δημοτικό.

Να τονιστεί επίσης ότι η ανάγνωση δεν εξαντλείται ως μάθημα στην Πρώτη δημοτικού. Γιατί άραγε; Μα γιατί ανάγνωση δε σημαίνει απλά να εκφωνώ μια λέξη που βλέπω τη γραπτή της εικόνα. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο και περίπλοκο. Και όπως σωστά αναφέρεται στο βιβλίο δασκάλου από την πρώτη κιόλας σελίδα, η διδασκαλία της ανάγνωσης είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και απαιτητικό έργο. Πώς μπορεί λοιπόν να γίνει από κάποιον που δε διαθέτει ειδικές γνώσεις αλλά και εμπειρία;

Μα με τον ίδιο τρόπο που κάποιος μπορεί να μάθει να οδηγεί χωρίς να πάει σε δάσκαλο οδήγησης. Θα ξέρει να στρίβει το τιμόνι, να πατάει το γκάζι και το φρένο και κουτσά στραβά να αλλάζει ταχύτητες. Όμως τι ακριβώς είναι αυτοκίνητο δε θα το γνωρίζει. Με συνέπεια και τον εαυτό του να βάλει σε κίνδυνο και το αυτοκίνητο να καταστρέψει.

Ένα απλοϊκό παράδειγμα που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποδώσει τη ζημιά που γίνεται από τη διδασκαλία της ανάγνωσης από μη ειδικούς. Και πόσο δυσκολεύει μετά το έργο της Πρώτης Δημοτικού που καλείται όχι απλά να διδάξει την Πρώτη Ανάγνωση μα να αντιμετωπίσει τις δυσάρεστες επιπτώσεις από τη με λάθος τρόπο εκμάθηση της ανάγνωσης. Όμοια με το γεωργό που καλείται να σπείρει χωράφι που λίγο πριν κάποιος άλλος έσπειρε κακήν κακώς. Τι θα χρειαστεί πρώτα να κάνει; Να ξεριζώσει τα λάθος φυτά. Κι αν στο χώμα το ξερίζωμα είναι απλώς κουραστικό και χάσιμο χρόνου, για την παιδική ψυχή γίνεται επώδυνο και ενίοτε αφήνει τραύματα.

Τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της Πρώτης δε θα πρέπει οι γονείς να συνεχίζουν το ίδιο. Και να τηρούν τις οδηγίες που δίνονται από το σχολείο για τη βοήθεια στο παιδί τους στο σπίτι. Όχι και πάλι βήματα πρωθύστερα.